تحقیق نمايه استراتژي علمي

مقدمه:

علم اطلاعات و علم العلوم به لحاظ آنكه هر دو، نظام ارتباطات در علوم را مورد مطالعه قرار مي دهند، رابطه نزديكي با يكديگر دارند. مفاهيمي كه براي توصيف پديده اطلاعات علمي بكار مي رود با مفاهيمي كه براي توصيف پديده علم استفاده مي شود، وجه مشترك زيادي دارند. نمونه اي از اين وجه اشتراك را با مطالعه ساختارهاي انتشارات و استنادات درمي يابيم. مظاهر تشابه ساختاري، بعنوان مثال در ساختارهاي علمي كشورهاي مختلف يا در سطوح مختلف يك سيستم علمي مشخص (تنظيم مسئله، حوزه هاي علمي خاص، رشته هاي علمي) بيشتر بعنوان پيامدهاي فرآيند خودسازماني (Self-Organization) كه در نظام اجتماعي رخ مي دهد، شناسائي شده است (2و1). مكانيسم هائي كه منجر به تشابه ساختاري در نظامهاي فرعي مختلف يك مجموعه كلي مي شوند، هنوز نمي توانند به نحو رضايت بخشي در چارچوب علم سنجي (Scientometrics) توصيف شوند. اگر ما مسئله تحليل و مقايسه ساختارهاي علمي در كشورهاي مختلف را كه براي تعيين سياست تحقيقاتي حائز اهميت هستند، در نظر بگيريم، در ميان ابزارهاي موجود علم سنجي قبل از همه شاخص هاي يك بعدي و معيارهائي را كه براي مقاصدي غير از مقايسه ساختاري ايجاد شده اند، مي يابيم(3). بنابراين، به دست دادن معيارهائي براي توصيف ساختارها و پويائي آنها يك پيش شرط مهم براي تائيد تجربي مدلهاي خودسازماني اجتماعي است.

شاخص‌هاي علمي براي ارزيابي و مقايسه كشورها براساس شمارش انتشارات و استنادات، بطور دستي در علم‌سنجي در سطوح مختلف، در نظر گرفته مي شوند. ساده ترين شاخص ها، مقادير مطلق بدست آمده در جمع انتشارات و استنادات است، به كمك مقادير مطلق بدست آمده مي توان كشورها را در حوزه هاي جداگانه (رشته هاي علمي يا حوزه هاي فرعي) براساس حجم انتشارات يا استنادات رتبه بندي و در نهايت مقايسه كرد. هنگاميكه مقادير مطلق يعني كميت هاي انتشاراتي مقايسه مي شوند، طبيعتاً كشورهاي بزرگ (از نظر علمي) هميشه در جاي اول هستند در حاليكه كشورهاي كوچك بعد از آنها قرار مي گيرند، مسئله اي كه غالباً مطرح مي شود اين است كه كشورهاي كوچك تر چه سهمي مي توانند در دنياي علم بطور كلي داشته باشند.