بررسی نقد و تفسير داستانهاي تمثيلي هدايت و آل احمد ( آب زندگي، سرگذشت كندوها، نون و القلم )
چكيده:
هدف از نگارش اين رساله به دست دادن روشي براي تفسير روايات تمثيلي ادب فارسي است.
پس از آوردن مقدمه اي در باب دلالت هاي حقيقي و مجازي كلام، فصل اول درباره ي تمثيل از ديدگاه بلاغت قديم و نقد ادبي جديد، انگيزه هاي بيان تمثيلي و مقايسه ي آن با بيان رمزي آورده شده است. فصل دوم مروري بر ويژگي هاي بنيادين قصه ها و تطبيق عناصر داستان هاي منتخب در اين رساله با اين ويژگي هاست و سرانجام در فصل هاي سوم تا پنجم داستان « آب زندگي» نوشته‌ي صادق هدايت و «سرگذشت كندوها» و « نون القلم» نوشته ي جلال آل احمد تفسير تمثيلي شده اند. در جريان تفسير داستان ها،. جهان بيني و افكار نويسنده.، آرا و انديشه هاي او كه در ديگر آثارش منعكس شده و نيز شرايط اجتماعي و سياسي زمان نگارش داستان لحاظ شده است.
پس از آوردن مقدمه اي در باب دلالت هاي حقيقي و مجازي كلام، فصل اول درباره ي تمثيل از ديدگاه بلاغت قديم و نقد ادبي جديد، انگيزه هاي بيان تمثيلي و مقايسه ي آن با بيان رمزي آورده شده است. فصل دوم مروري بر ويژگي هاي بنيادين قصه ها و تطبيق عناصر داستان هاي منتخب در اين رساله با اين ويژگي هاست و سرانجام در فصل هاي سوم تا پنجم داستان « آب زندگي» نوشته‌ي صادق هدايت و «سرگذشت كندوها» و « نون القلم» نوشته ي جلال آل احمد تفسير تمثيلي شده اند. در جريان تفسير داستان ها،. جهان بيني و افكار نويسنده.، آرا و انديشه هاي او كه در ديگر آثارش منعكس شده و نيز شرايط اجتماعي و سياسي زمان نگارش داستان لحاظ شده است.
مقدمه:
در آغاز كلمه نبود. انسان بود و اشياي پيرامونش. و انسان خواست كه بشناسد. و براي شناختن نياز به كلمه داشت؛ به اسم. تا پيش از شناختن اشيا، پيش از ترسيم صور اشيا در ذهن اسم اشيا را بداند. و انسان اسم گذاشت بر اشيا.(1)
اسامي آن چه پيرامون انسان است – و البته آن چه در ذهن و فكر و روح اوست-، كوشش اوست براي شناختن. اين اسم‌ها و كلمات، علامات و نشانه‌هايي هستند كه به معاني معيني دلالت مي‌كنند و واضع آن‌ها انسان است. انسان بر حسب قرارداد و به دل خواه خود، در ابتدا بر اشياي پيرامونش اسم گذاشت و اين نشانه‌هاي وضعي/ قراردادي شدند نام‌هاي واقعي اشيا. «نشانه‌ها وسايلي مقتصدانه هستند براي بيان معنايي كه يا حاضر است و يا قابل وارسي.»(2) انسان وقتي شيئي را ديد، تعريفي از آن شيء بر حسب صورت ظاهر، هويت و كاركرد آن – و اگر آن شيء مفهومي ذهني يا عقلي بود، تعريفي حاصل از ادراك آن – در ذهنش نقش بست و به منظور آن كه از آن پس براي ناميدن آن شيء همه‌ي معنايي را كه در ذهنش دارد، با تمام حدود و ثغور آن به زبان نياورد، به نام‌گذاري آن پرداخت. و از اين رو است كه نشانه‌ها «همه وسايلي مقتصدانه» هستند «براي بيان تعريفي طولاني» و «موجب صرفه‌جويي در اعمال ذهني».(3)
نام اشيا را –از آن رو كه به معنايي دلالت مي‌كنند – دال، و معناي نهفته در آن را – كه همان صورت ظاهر اشيا و مجموعه‌ي ويژگي‌هاي آن‌هاست- مدلول مي‌خوانيم. بنا بر تعريفي كه از نام‌ها و نشانه‌ها ذكر شد، دلالت اين نشانه‌ها بر معنا دلالتي وضعي و قراردادي است؛ نه مبتني بر شباهت واقعي ميان دال و مدلول. هم چنين‌اند علامت‌هاي اختصاري يا نشانه‌هايي نظير علامات راهنمايي و رانندگي.
با وجود قراردادي بودن رابطه‌ي ميان دال و مدلول در نشانه‌ها و از آن جهت كه اشيا پيش از وضع اين نام‌ها اسم ديگري (در ذهن انسان) نداشتند، مدلول اين گونه اسم‌ها معناي حقيقي آن‌ها محسوب است و انسان به محض شنيدن يا خواندن اين اسامي، صور اين اشيا را با همه‌ي خصوصيات ظاهري و باطني كه از آن‌ها مي‌داند، به ذهن مي‌آورد؛ بدون آن كه ذهن در اين فرايند شناختن دچار تكلف و زحمت شود. چرا كه اسم‌ها در حكم علامت‌هايي هستند كه پس از وضع معنايي ثابت، معين و همه فهم دارند.
اما اين اولين و ابتدايي‌ترين كوشش انسان است براي نهان كردن معنا در پوشش لفظ و نشانه. كوششي كه به جز صرفه‌جويي و اقتصاد در اعمال ذهني و زباني و سهولت در ايجاد ارتباط با ديگران انگيزه‌ي ديگري مسبب آن نيست. در عين حال اين نشانه‌ها در حكم آينه‌هايي هستند كه معناي مورد نظر را به روشني و وضوح باز مي‌تابانند و اين معنا «واقعيتي است حاضر و موجود، يا واقعيتي كه مي‌تواند حضور داشته باشد.(4)»
اسامي آن چه پيرامون انسان است – و البته آن چه در ذهن و فكر و روح اوست-، كوشش اوست براي شناختن. اين اسم‌ها و كلمات، علامات و نشانه‌هايي هستند كه به معاني معيني دلالت مي‌كنند و واضع آن‌ها انسان است. انسان بر حسب قرارداد و به دل خواه خود، در ابتدا بر اشياي پيرامونش اسم گذاشت و اين نشانه‌هاي وضعي/ قراردادي شدند نام‌هاي واقعي اشيا. «نشانه‌ها وسايلي مقتصدانه هستند براي بيان معنايي كه يا حاضر است و يا قابل وارسي.»(2) انسان وقتي شيئي را ديد، تعريفي از آن شيء بر حسب صورت ظاهر، هويت و كاركرد آن – و اگر آن شيء مفهومي ذهني يا عقلي بود، تعريفي حاصل از ادراك آن – در ذهنش نقش بست و به منظور آن كه از آن پس براي ناميدن آن شيء همه‌ي معنايي را كه در ذهنش دارد، با تمام حدود و ثغور آن به زبان نياورد، به نام‌گذاري آن پرداخت. و از اين رو است كه نشانه‌ها «همه وسايلي مقتصدانه» هستند «براي بيان تعريفي طولاني» و «موجب صرفه‌جويي در اعمال ذهني».(3)
نام اشيا را –از آن رو كه به معنايي دلالت مي‌كنند – دال، و معناي نهفته در آن را – كه همان صورت ظاهر اشيا و مجموعه‌ي ويژگي‌هاي آن‌هاست- مدلول مي‌خوانيم. بنا بر تعريفي كه از نام‌ها و نشانه‌ها ذكر شد، دلالت اين نشانه‌ها بر معنا دلالتي وضعي و قراردادي است؛ نه مبتني بر شباهت واقعي ميان دال و مدلول. هم چنين‌اند علامت‌هاي اختصاري يا نشانه‌هايي نظير علامات راهنمايي و رانندگي.
با وجود قراردادي بودن رابطه‌ي ميان دال و مدلول در نشانه‌ها و از آن جهت كه اشيا پيش از وضع اين نام‌ها اسم ديگري (در ذهن انسان) نداشتند، مدلول اين گونه اسم‌ها معناي حقيقي آن‌ها محسوب است و انسان به محض شنيدن يا خواندن اين اسامي، صور اين اشيا را با همه‌ي خصوصيات ظاهري و باطني كه از آن‌ها مي‌داند، به ذهن مي‌آورد؛ بدون آن كه ذهن در اين فرايند شناختن دچار تكلف و زحمت شود. چرا كه اسم‌ها در حكم علامت‌هايي هستند كه پس از وضع معنايي ثابت، معين و همه فهم دارند.
اما اين اولين و ابتدايي‌ترين كوشش انسان است براي نهان كردن معنا در پوشش لفظ و نشانه. كوششي كه به جز صرفه‌جويي و اقتصاد در اعمال ذهني و زباني و سهولت در ايجاد ارتباط با ديگران انگيزه‌ي ديگري مسبب آن نيست. در عين حال اين نشانه‌ها در حكم آينه‌هايي هستند كه معناي مورد نظر را به روشني و وضوح باز مي‌تابانند و اين معنا «واقعيتي است حاضر و موجود، يا واقعيتي كه مي‌تواند حضور داشته باشد.(4)»
فهرست:
مقدمه
فصل اول: تمثيل
1-تمثيل در حوزه ي بلاغت
2- روايت هاي تمثيلي
2-1- تمثيل از ديدگاه نقد ادبي معاصر
2-2- ساختار روايي تمثيل
2-3- انواع روايت هاي تمثيلي
2-3-1- افسانه‌ي تمثيلي
2-3-2- حكايت اخلاقي
2-3-3- تمثيل رمزي
2-4- تقسيم بندي ديگر
2-5- انواع تمثيل از نظر موضوع
3- ضرورت بيان تمثيلي
3-1- ترس و احتياط
عنوان شماره ي صفحه
3-2- حفظ راز از نااهل
3-3- مصلحت
3-4- تأثيرگذاري بيشتر، جلب توجه و برانگيختن دقت
3-5- تعليم و عيني كردن مفهوم ذهني
4- ضرورت تمثيل گرايي در كتب آسماني
5- داستان تمثيلي ، داستان رمزي و بهره گيري از نماد
5-1- نگاهي ديگر به داستان تمثيلي
5-2- داستان رمزي
5-3- مقايسه‌ي بيان رمزي و بيان تمثيلي
5-4- جايگاه نماد در روايات تمثيلي و رمزي
6- تمثيل و عدم واقعيت
7- تمثيل در ادبيات داستاني معاصر
فصل دوم :بررسي داستانهاي «آب زندگي » ، «سرگذشت كندوها» و «نون والقلم» بر بنياد عمده ترين ويژگي هاي قصه ها
1- خرق عادت
عنوان شماره ي صفحه
2- پيرنگ ضعيف
3- شخصيت ها و شيوه‌ي شخصيت پردازي
فصل سوم : تفسير تمثيلي داستان «آب زندگي »
1- شرايط سياسي و اجتماعي در زمان نگارش داستان
2- تفسير داستان
فصل چهارم: تفسير تمثيلي داستان «سرگذشت كندوها»
1- سرگذشت نفت
2- تفسير داستان
2-1- سرگذشت كندوها (نظري برداستان)
2-2- تفسير داستان با تفكيك عناصر و اجراي اصلي
2-2-1- ولايت زنبورها
2-2-2- عسل
2-2-3- بلا
2-2-4- خواب زمستاني
2-2-5- تصميم كمندعلي بك
عنوان شماره ي صفحه
2-2-6- مورچه هاي قرمز
2-2-7- جلسه‌ي گيس سفيدها
2-2-8- پرواز زنبورها
2-3- نقد و نظر
فصل پنجم : تفسير تمثيلي «نون و القلم»
1- مهمترين جنبش چپ گراي معاصر
2- ماجراي يك شكست (نظري بر داستان)
3- تفسير داستان
3-1- حكومت قلندرانه
3-2- هونگ هاي برنجي
3-3- دو ميرزا بنويس
3-4- فرجام كار
3-5- از دم در مسجد جامع تا ارگ حكومتي
4- نقد ونظر
پا نوشت
فهرست منابع و مآخذ
فصل اول: تمثيل
1-تمثيل در حوزه ي بلاغت
2- روايت هاي تمثيلي
2-1- تمثيل از ديدگاه نقد ادبي معاصر
2-2- ساختار روايي تمثيل
2-3- انواع روايت هاي تمثيلي
2-3-1- افسانه‌ي تمثيلي
2-3-2- حكايت اخلاقي
2-3-3- تمثيل رمزي
2-4- تقسيم بندي ديگر
2-5- انواع تمثيل از نظر موضوع
3- ضرورت بيان تمثيلي
3-1- ترس و احتياط
عنوان شماره ي صفحه
3-2- حفظ راز از نااهل
3-3- مصلحت
3-4- تأثيرگذاري بيشتر، جلب توجه و برانگيختن دقت
3-5- تعليم و عيني كردن مفهوم ذهني
4- ضرورت تمثيل گرايي در كتب آسماني
5- داستان تمثيلي ، داستان رمزي و بهره گيري از نماد
5-1- نگاهي ديگر به داستان تمثيلي
5-2- داستان رمزي
5-3- مقايسه‌ي بيان رمزي و بيان تمثيلي
5-4- جايگاه نماد در روايات تمثيلي و رمزي
6- تمثيل و عدم واقعيت
7- تمثيل در ادبيات داستاني معاصر
فصل دوم :بررسي داستانهاي «آب زندگي » ، «سرگذشت كندوها» و «نون والقلم» بر بنياد عمده ترين ويژگي هاي قصه ها
1- خرق عادت
عنوان شماره ي صفحه
2- پيرنگ ضعيف
3- شخصيت ها و شيوه‌ي شخصيت پردازي
فصل سوم : تفسير تمثيلي داستان «آب زندگي »
1- شرايط سياسي و اجتماعي در زمان نگارش داستان
2- تفسير داستان
فصل چهارم: تفسير تمثيلي داستان «سرگذشت كندوها»
1- سرگذشت نفت
2- تفسير داستان
2-1- سرگذشت كندوها (نظري برداستان)
2-2- تفسير داستان با تفكيك عناصر و اجراي اصلي
2-2-1- ولايت زنبورها
2-2-2- عسل
2-2-3- بلا
2-2-4- خواب زمستاني
2-2-5- تصميم كمندعلي بك
عنوان شماره ي صفحه
2-2-6- مورچه هاي قرمز
2-2-7- جلسه‌ي گيس سفيدها
2-2-8- پرواز زنبورها
2-3- نقد و نظر
فصل پنجم : تفسير تمثيلي «نون و القلم»
1- مهمترين جنبش چپ گراي معاصر
2- ماجراي يك شكست (نظري بر داستان)
3- تفسير داستان
3-1- حكومت قلندرانه
3-2- هونگ هاي برنجي
3-3- دو ميرزا بنويس
3-4- فرجام كار
3-5- از دم در مسجد جامع تا ارگ حكومتي
4- نقد ونظر
پا نوشت
فهرست منابع و مآخذ
این فایل به همراه چکیده ، فهرست مطالب ، متن اصلی و منابع تحقیق با فرمتword در اختیار شما قرار می‌گیرد
تعداد صفحات : 98
