تاريخ احزاب سياسي ايران را مي توان به پنج دوره مشخص تقسيم كرد:
دوره اول:
از زمان مشروطه (1284) تا به قدرت رسيدن رضاخان(1304)؛ اين عصر دوره اول تحزب در ايران بوده كه عمدتا عناصر منورالفكر در راس آن قرار داشتند و رهبري جنبشهاي اين دوره بدست اين قشر بوده است.البته شايان ذكر است كه قبل از نهضت مشروطه نيز انجمنها و دستههايي به صورت مخفي و غيرعلني فعاليت داشتند كه نمي توان نام حزب را بر آنها گذاشت. بدين دليل اكثر مورخان ايران معاصر، نهضت مشروطه را عامل به وجود آمدن احزاب سياسي مي دانند. اگر اين سخن از جهت تاريخي صحيح باشد، تأييدي بر تئوريهايي است كه پيرامون پيدايش احزاب سياسي توسط صاحبنظران بيان شده است. در هر حال در اين دوره پر آشوب، فضاي جامعه ايران – متاثر از فعاليتهاي آزاديخواهان- براي فعاليت احزاب و دستههاي سياسي مناسب بوده و گروهي نيز از اين فضا نهايت استفاده را بردند.
دوره دوم:
دوره سلطنت رضاخان(1304 تا 1320)؛ عصر ديكتاتوري خشن رضاخان، يكي از سياهترين دورانهاي حاكميت استبدادو استعمار بر ايران است.كه در اين دوره نه تنها اجازه هرگونه فعاليت آزاد از آحاد ملت گرفته شده بود، بلكه به حريم زندگي خصوصي آنها نيز انواع تجاوز و تعدي روا داشته مي شد. در اين دوران سياه، با توجه به اصلاحات رضاخاني كه در اكثر آنها اصلاحات تنها در لفظ عمل موجود بود نه در نفس آن، باعث بروز خفقان سياسي- ديني گرديد كه خود سرمنشأ بسياري از جنبشها و قيامهاي مذهبي توده مردم در آينده گرديد. در اين دوره در كنار جو اختناق شديد و سخت گيريهاي زائد الوصف، نيروهاي مذهبي به شدت در انزوا قرار گرفتند، البته قابل ذكر است كه عناصر و نيروهاي ملي و غير وابسته به دربار رضاخاني نيز موقعيتي بهتر از آنان نداشند، و تنها آنهايي حق حيات و حضور در صحنه سياست و جامعه را داشتند كه مراتب ارادت خويش را به دربار ابراز مي كردند و يا بطور مستقيم از جانب دولتهاي خارجي، بخصوص انگلستان پشتيباني ميشدند. طبعا در اين دوره احزاب سياسي نيز هيچ گونه فعاليتي نداشتند، زيرا اصولا رضاخان اعتقادي به احزاب وابسته و ميدان دادن به آنها نداشت.