تحقیق انسان‌شناسي صدرالمتالهين

مقدمه
براي درك جايگاه انسان و اهميت ‏شناخت انسان در فلسفه صدرالمتالهين همين بس كه او حكمت متعاليه، يعني سلوك عقلي‏اش را در هستي‏شناسي بر مبناي چهار سفر معنوي انسان (سالك الي الله) مرتب كرده است. (1)غايت فلسفه را نيز استكمال انسان از جهت عقل نظري و عملي مي‏داند. (2) وي در بيشتر آثار فلسفي‏اش به مناسبت‏هاي مختلف از انسان سخن مي‏گويد، (3) تا آن‏جا كه دو جلد از نُه جلد اسفار او به سير تكامل و تحولات انسان از ابتدا تا انتها اختصاص يافته است. ما در اين مختصر به طور گذرا به مباني فكري و برخي نكات اساسي تفكر صدرالمتالهين در اين باب مي‏پردازيم، به اميد آن ‏كه محققان ناگفته‏ها را با تحقيقات و تتبعاتشان تكميل كنند. بديهي است هر فيلسوف و حكيمي كه مكتب فكري مشخصي دارد مي‏كوشد همه مسائل فكري خويش را بر اساس مباني فلسفي‏اش حل كند؛ مثلا وقتي با افلاطون مواجه مي‏شويم مي‏بينيم كه "مثل"‏ محور تفكرات او در هستي‏شناسي، معرفت‏شناسي و انسان‏شناسي است، (4) يا شيخ اشراق را مي‏بينيم كه فلسفه‏اش را مبتني بر نور مي‏كند و آن را ايده بديهي و بي‌نياز از تعريف مي‏داند، چون نور را چيزي مي‏داند كه ظهور، ذاتي اوست. (5) اين مسئله نشانه استواري يك حكيم در سلوك فكري است، صرف نظر از اين كه بخواهيم در درستي آن مباني مناقشه كنيم. صدرالمتالهين نيز در سلوك عقلي‏اش مباني و اصولي دارد كه مي‏كوشد مسائل فكري‏اش را بر اساس آنها حل كند . پس وقتي مي‏خواهيم انسان را از ديدگاه صدرالمتالهين بشناسيم ضروري است مباني فلسفي او را در اين مسئله به دقت ‏بررسي كنيم. صدرالمتالهين در مواضع متعددي از آثارش اين مباني را گاه به اجمال و گاه به تفصيل بيان کرده است.(6)..